Erein
Erein argitaletxea 1976. urtean sortu zen Donostian, euskal kultura sustatzeko eta bultzatzeko xedearekin. Literatur ibilbide zabal honetan euskal komikigintzari funtsezko ekarpena egin zion, argitaletxea martxan jarri eta gutxira, 1977ko abenduan Ipurbeltz euskarazko komiki aldizkariaren lehen alea kaleratuaz: 2008 arte, 31 urtetan 362 ale kaleratu zituen. Heldu zein gazteentzako Komiki albumak ere argitaratu zituen Ereinek 80. hamarkadan.
XXI mendean komiki lan berriak argitaratzeari utzi zion Ereinek, baina azken urteotan euskal komikigintzako lan nabarmen batzuk berrargitaratu ditu (Enkarni Genua eta Jesus Lucas bikotearen komiki batzuk, 'Indianoa' eta 'Justin Iriart' abentura komikiak) eta 2021 eta 2022 urteetan Juan Luis Landaren 'Orreagako kronikak' saileko bi liburuki argitaratu zituen, hurrenez hurren 'Errolanen elezaharra' eta 'Munjoie!'. 2023 urtean Landa/Munoz bikotearen 'Irati' komikia berrargitaratu du Ereinek eta bestalde Ereinek Haur/gazteentzako komikiak argitaratzeari ekin dio berriz.
Ereinek egun literatur lanak eta saiakerak argitaratzeaz gain, derrigorrezko hezkuntzara bideraturiko eskola-materiala ere hartzen du bere baitan, eta tarteka, unibertsitate mailako ildo jakin batzuei ere heltzen die, hala nola, Psikologia, Enpresa Ikasketak, Pedagogia eta abarri.
Wikipediaren arabera, argitaletxearen lehen autoreak, besteren artean, Eugenio Ibarzabal, Baleren Bakaikoa, Patxi Goenaga... Izan ziren. Lehen hamarkadadetako literatura alorreko argitalpen esanguratsuenen artean Ramon Saizarbitoriaren '100 metro' obraren hegoaldeko lehen argitarapena eta 'Hamaika pauso' lana, Jon Miranderen 'Haur besoetakoa', Bernardo Atxagaren 'Obabakoak', Anjel Lertxundiren 'Aise eman zenidan eskua' ... daude.
Argitaletxearen 50 urteen mugara iristeko bidean, 4000 liburu baino gehiago argitaratu ditu, tartean, Jon Arretxe, Emily Brontë, Freidrich Dürrenmat, Hermann Hesse, Koldo Izagirre, Fleur Jaeggy, Jamaica Kincaid, Mariasun Landa, Clarice Lispector, Toti Martínez de Lezea, Curzio Malaparte, Alice Munro, Mercè Rodoreda…
Edukiak
KOMIKIGINTZA[aldatu]
Ipurbeltz aldizkaria argitaratzeaz gain, komiki albumak argitaratu zituen gazte/helduentzako 80. hamarkadan batez ere, eta XXI. mendean komikien berrargitalpen interesgarriak egin ditu.
IPURBELTZ ALDIZKARIA[aldatu]
Euskarazko komikigintzari Ereinek funtsezko ekarpena egin zion 1977an Ipurbeltz euskarazko komiki aldizkaria sortzean, eta 31 urtetan zehar belaunaldi ezberdinetako ia 200 komikigile eta gidoilarik parte hartu zuten proiektu honetan.
Hilabetero bataz beste 2.500 ale argitaratzen zituen (denbora tarte batean 5.000 edo eta 8.000 aletako tiradak ere izan zituen) eta bere ibilbidearen bukaeran 1.200 ale zabaltzen zituen.
Ikastolen ingurutik abiatu zen haurren artean euskaraz irakurtzeko zaletasuna sustatzeko proiektu baten beharra. Marrazkilari talde bat elkartu zen asmoa gauzatzeko prest, eta Anjel Lertxundi idazle eta Ereineko sortzailearekin jarri ziren harremanetan; beste marrazkilari batzuekin taldea osatu eta Anjel Lertxundiren etxean 1977ko irailean elkartu ziren guztiak: Mikel Plazaola, Jesus Lucas, Antton Olariaga, Tomas Hernandez Mendizabal, Hilario Urkia eta Pedro Agirregomezkorta. Bileran parte hartu zuen ere Erein Argitaletxeko zuzendari zen Julen Lizundia, eta aldizkaria sortzeko erabakia hartu ondoren, 'Ipurbeltz' izena bertan asmatu zuten ere: aldizkariaren ezaugarri nagusiak zehaztu, lehen aleentzako plangintza bat ezarri, eta urte bereko Durangoko Azokan, garai horretan azaroan ospatzen zena, argitaratu zen lehen alea. Asentxio Ondarzabal eta Inaxio Albizu arduratu ziren aldizkaria gauzatu ahal izateko arlo ekonomikoaz.
Aldizkariaren sorrerari buruzko informazio guztia 'Ipurbeltz 1977-2002' liburukian agertzen da.
Ordurako 3.000 harpidedun zituzten, eta beste 2500 ale banatzen ziren Euskal Herrian zehar, baina harpidedun kopurua handitzea ezinbestekotzat jotzen zuten.
Garai horretan 'Komiki aldizkaria' izan ordez "Haur aldizkari" bilakatzea erabaki zen: Komiki istorioetaz gain hilabetero gai baten inguruan eta zortzi orrialdetan zehar "ipuinak, jolasak, jakingarriak, gutunen trukea.." atalak lantzen zituen Ipurbeltzek.
Mertxe Ezeiza eta Aitzpea Goenaga hasi ziren koordinazio-lana egiten, eta bi komiki kenduta, gainerako edukien gidoiak eta aldizkariko testuak egiten zituzten.
Aldizkaria 24 orrialdetik 32ra pasa zen, guztiak koloretan. 1981 urteko 56/57 aleetatik haurrera hasi ziren aldaketak gauzatzen.
Hurrengo etapa batean aldizkaria jomuga zuen adin tartea zabaldu zen (gizartean "haur" eta "nerabe" kategoriak aldatzen ari zirela ere nabarmena zen), eta haurrei baino gaztetxoei zuzendu zitzaion.
90. hamarkadan Ipurbeltz aldizkariak eta ETBko Superbat kluba lankidetzan aritu ziren, eta 2000 harpidedun izatetik 4000ra iritsi zen Euskonews atariko artikulu baten arabera..
90. hamarkadaren amaieran Miel Angel Elustondo izan zen Ipurbeltzeko zuzendaria; ondoren, Antton Dueso eta Jose Mari Lopetegi ardurak izan zituzten aldizkariaren azken etapetan. Azken bi urtetan, Idoia Gonzalez izan zen aldizkariaren koordinatzailea.
2000. hamarkadan komikia berriz ere aldizkariaren %80 inguru izatera pasa zen, bere ibilbidea bukatu zuen arte. Ordurako 1.200 aletako tirada zuen.
'Ipurbeltz 1977-2002' liburuan aldizkariaren garai ezberdinetan komikiak argitaratu zituzten 30 autoreen lanak jasotzen dira eta kolaboratzaile zerrenda luzea. Hauek dira batetik liburuan komikigintzari lotutako biografia eta euren lanaren lagin bat duten Marrazkilari batzuk, eta bestetik kolaboratzaileen zerrendan dauden beste batzuk.
1977tik aldizkariaren sorreran, lehen urteetan eta kasu batzuetan aldizkaria itxi arte Ipurbeltzerako Komikiak sortu zituztenak
| Egilea | Pertsonaiak, istorioak aldizkariko atalak |
|---|---|
| Antton Olariaga | azalak, istorio laburrak... |
| Antton Dueso | 'Itziar eta Patxi', 'Prakestuak', 'Punky' |
| Adrian Ferreño | 'Txoriburu', beste lan batzuk Aizpea Goenagaren gidoiekin |
| Tomás Hernández Mendizabal | 'Kuikiliren galderak' |
| Begoña Zia | istorio laburrak aldizkariaren 4. eta 6. aleetan |
| Jon Zabaleta | istorio laburrak, 'Mari', 'Braulio', 'Haurren kolorezko kometa'/'Nere baitan kolorezko kometa' |
| Mikel Plazaola | 'Prontxio eta Martxelino', 'Orreaga 778' saila... |
| Carlos Varela | istorio laburrak, 'Bittor' |
| Hilario Urkia | Ander' |
| Pedro Sestelo | 'Hiru sudurluzeak' eta 'Doktore Salvatore' "Harriet"en gidoiekin, 'Ramuntxo Gambelutxo', 'Duck Rampy', 'Tupeak'... |
| Fructuoso | |
| Miguel Berzosa | 'Mintxo', komiki biografikoak: Elkano, Iparragirre, Amaia, VIII. Mendeko euskaldunak'... Beste etapa batean 'Otxoa eta Mattin', super heroien istorio bat... |
| Alazne Rivero | 'Nerea', 'Ikas/jolas' atala, azalak... |
| Gastón Majarenas | 'Jone eta Jon', 'Ipurbeltz', 'Naiara', 'Flasko'... |
| Jesus Lucas | 'Harkaitz' Jesus Mari Arrietaren gidoiaz, Enkarni Genuak Txotxongilo Talderako sortutako Erreka Mari, Itsasminez... |
| J. Angel Lopetegi | 'Kipe', 'Koxme', 'Behien Tarzan', Xabi Metal', 'Bai Noski'... |
| Asun Balzola | |
| Amparo Akarregi |
80ko hamarkadan zehar Ipurbeltzen komikiak argitaratzen hasi zirenen arteko batzuk
| Egilea | Pertsonaiak, istorioak aldizkariko atalak |
|---|---|
| Juan Miguel Sanchez Muñoz | 'Errupin eta Jokin' |
| Joaquin Resano | 'Txipli', 'Pruden', Itzaltzuko Gartxoten saila, istorio laburrak, diagramak... |
| Juan Ignacio Mendizabal | 'Poxo', 'Mariberritsu', 'Xi-pri'... 'Justin Iriart' pertsonaiaren azken alea "Harriet" gidoilariarekin |
| Alvaro Matxinbarrena | 'Txomin eta Telmo', 'Txiki', 'Elitxu', 'Solaspausak'... |
| Juan Luis Landa | 'Ulrich eta Gerlak', 'Ohiana', 'Iratiko zikloa'... |
| Ruben Arozena | 'Triskilitraski','Brans detektibea' 'Triski eta Bi Luma', 'Aigar eta Pello'... |
90koko hamarkadan zehar Ipurbeltzen komikiak argitaratzen hasi zirenen arteko batzuk
| Egilea | Pertsonaiak, istorioak aldizkariko atalak |
|---|---|
| Beatriz Alvarez Azkue | azalak, Aizpea Goenaga gidoilariaren ipuinen irudiak, Zintzilik orrialdea,denborapasak... |
| Iñaki Holgado | 'Txorikeriak' Joseba Basaloren gidoiekin,'Txintxo eta Demontxo' |
| Mikel Valverde | 'Rene Errinozeroa','Jose Mari Nekazari' |
| Manu Ortega | 'Ametz eta munstroa' |
| Mattin | kattalingorri |
| Asisko Urmeneta | |
| Jokin | |
| Xabier Erostarbe | |
| Kaiet Bengoetxea | Pixote |
| Cavall Fort aldizkariko autorea | Pertsonaiak, istorioak aldizkariko atalak |
|---|---|
| Picanyol | Bixente Txapeltente (Oz aztia) |
| Madorell | Jep eta Fidel |
| komikigintza frankobelgiarreko autoreak | Pertsonaiak, istorioak aldizkariko atalak |
|---|---|
| Martin Lodewijk/Eric Heuvel | January Jones |
| Alain Dodier | Jerome k. bloche |
2000. urtetik aurrera Ipurbeltzen komikiak argitaratzen hasi zirenen arteko batzuk
| Egilea | Pertsonaiak, istorioak aldizkariko atalak |
|---|---|
| Dani Fano | 'Beto asmatzaile' |
| Fortino | 'Bruno' , 'Bruno eta Beltza', denborapasen atala... |
| Marko | 'Ian Battit', Olier gidoilariarekin |
| Iosu mitxelena | 'Txoropitoak','Sergio eta bere amona' |
| J. Pecina |
2008an aldizkariko azken aleetan komikiak argitaratu zituzten autoreak
- Jon Zabaleta (istorio laburrak, 'Mari', 'Braulio', 'Haurren kolorezko kometa'/'Nere baitan kolorezko kometa')
- Antton Dueso
- Miguel Berzosa(Oihan handitik ihesi super heroien istorioa Esparzaren gidoiaz)
- Gastón Majarenas
- J. Angel Lopetegi
- Mattin
- Iñaki Holgado
- Manu Ortega
- Iosu Mitxelena
- Anna Fortino
- J. Pecina
Etapa ezberdinetan, Gidoilari lanetan edo komikiaz kanpoko testuak idazten, besteren artean hauek aritu ziren: Xabier Lete, Bernardo Atxaga, Aizpea Goenaga, Mertxe Ezeiza, Kike Amonarriz, Pako Aristi, Amaia Elosegi, Miel Anjel Elustondo, Enekoitz Esnaola, Patxi Zubizarreta, Ixiar Oreja, Begoña del Teso...
Aldizkariaren sorreratik 25 urte pasa zirenean 'Ipurbeltz 1977-2002' liburukia argitaratu zuen Ereinek.
Getxoko VII Komiki Azokako edizioan omenaldia jaso zuen aldizkariak eta 2013 urtean III. Rekalde-Ortzadar Komiki Lehiaketako Ohorezko Saria jaso zuen ere.
Aldizkariaren amaierari buruzko hausnarketa eta artikuluak:
Noticias de Gipuzkoa egunkarian
Jon Iñaki Artetxeren hausnarketa Bilbo hiria Irratian
IPURBELTZ ALBUMAK[aldatu]
Ipurbeltzen aldizkarian alez ale argitaratzen ziren istorioekin komiki album ugari merkaturatu zituen Ereinek 80. hamarkadatik aurrera, "Ipurbeltz bereziak" izenburupean.
Egileen araberako zerrenda
Gregorio Muro 'Harriet' 1978tik aurrera Iker eta Ixone sailean : 'Orrazi magikoa', 'Gaizkiñe', 'Zahagi-urrea ' Hiru sudurluzeak (Pedro Sesteloren irudiekin) 'Spray-en misterioa', 'Baloiaren misterioa' Tom eta Wandi (izenburu bereko komikia), 'Mustang Zaldia'
Enkarni Genua, Jesus Lucas 1979 Erreka Mari : Euskal Herriko azken lamiña (berriz berrargitaratua) 1981 Zezena plazan 1985 Printze txikia 1986 Ipurtargi: Txori txiki polit bat 1988 Altxor bat patrikan 1989 Ipurtargi: Udazkeneko haizea 1989 Ipurtargi: Azken eta Putz xagutxoak 1993 Herensugea 1995 Galtzagorriak 2000 Itsasminez (berriz berrargitaratua)
Angel Vadillo 1980 Eneritz
Mikel Plazaola 1979 'Orreaga 778' eta 'Prontxio eta Martxelino'
Migel Berzosa 1979 'Mintxo' (Harriet Ediciones etxeak berrargitaratua) eta 'Iparragirre
GAZTE/HELDUENTZAKO KOMIKIAK[aldatu]
Ipurbeltz aldizkarian argitaratu ez ziren beste Komiki batzuk ere merkaturatu zituen Ereinek, euskal komikigintza nabarmen aberastuaz.
Antton Olarriaga
1985 Albaniaren konkista (gidoia Arantxa Urretabizkaia)
1985 Hamaseigarrenean aidanez (Anjel Lertxundik idatzitako liburuararen komikia)
1988 Zakilixut : aurreak erakusten du dantzatzen atzia
1992 Alukiss : basotik edanez
Idazleen piztiarioa barruan
Gregorio Muro 'Harriet'/Daniel Redondo
1983 Jon eta Mirka Saileko 'Espedizio galdua'(
Harriet Ediciones etxeak berrargitaratua)
Frantsesez eta gazteleraz argitaratu ondoren, 'Justin Iriart' pertsonaiaren euskarazko album hauek:
1983 Itsas gorritan
1989 Izotzetako tranpa
1989 Sekretua
XXI mendean komiki lan berriak argitaratzeari utzi zion Ereinek, baina azken urteotan euskal komikigintzako lan nabarmenen batzuk berrargitaratu ditu eta 2021 urtean komiki berri bat merkaturatu zuen: 'Orreagako kronikak 1 Errolanen elezaharra'.
2011 urtean klis klasikoak bildumaren baitan Indianoa Komikia berrargitaratu zuen Ereinek. (lehen aldiz 1986an Habeko Mik-ek argitaratua)
2015 urtean Harriet Ediciones etxeak Justin Iriart saila berrargitaratu zuen gazteleraz, eta Ereinek euskarazko edizioa argitaratu zuen.
Berrargitaratu diren azkenak Enkarni Genua eta Jesus Lucasen 'Erreka Mari : Euskal Herriko azken lamiña' eta 'Itsasminez' izan dira.
2021 urtean, Ereinek komiki berri bat argitaratu zuen: Juan Luis Landa errenteriako irudigileak sortutako 'Orreagako kronikak 1 Errolanen elezaharra'. Frantsesez urte berean argitaratu zuen Glénat argitaletxeak eta 2022 urtean argitaratu da bi hizkuntzetan 'Munjoie!' izenburuko bigarren liburukia.
Igor Leturiak bere blogean lan hauei eta Juan Luis Landaren ibilbideari buruzko artikulu osatua egin du.
2022 urtean ere Ereinek haur eta gazteentzako bi komiki argitaratu zituen: batetik Amparo Errandonea Donostiarraren 'Egipton barrena: Piankhy, bidaia bat jakinduriara' eta bestetik Ole Mathismoen eta Jenny Jordahl norbegiar sortzaileen 'Zer gertatzen da klimarekin?' Danele Sarriugarte arduratu zen bi liburu hauek euskarara ekartzeaz.
Uxue Razquin Ereineko editoreak liburuak aurkeztu zituen Naiz Irratiko Bigarren Kafean
2023 urtean Landa/Munoz bikotearen 'Irati' komikia berrargitaratu du Ereinek. Paulo Urkijok 90. hamarkadako sail hau hartu zuen erreferentzia bezala bere pelikula egiteko.
EREINEK AZKEN URTEETAN ARGITARATUTAKO KOMIKIAK[aldatu]
| DATA | IZENBURUA | ARGITARATZAILEA | GIDOIA | MARRAZKIAK | JATORRIZKO HIZKUNTZA | ITZULTZAILEA | JATORRIZKOAREN URTEA |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2023 05 MAIATZA | Irati / Irati Saila | Erein | Juan Luis Landa Joxean Muñoz |
Juan Luis Landa | Gazteleraz | Joxean Muñoz | 1995ean gazteleraz ‘El despertar del Autza’ (Glenat) eta 1996ean frantsesez ‘Le Réveil d'Aoutza’ (Vents d'Ouest) Euskaraz atalka 'Ipurbeltz' aldizkarian 1997an ‘El medallón de Boldró’ eta 2004 urtean lehen bi istorioak eta ‘La condena de Irati’ hirugarrena biltzen zituen ‘El ciclo de Irati-Integral’ liburukia. |
| 2022 09 IRAILAK | Orreagako kronikak 2: Munjoie / Orreagako kronikak Saila | Erein | Juan Luis Landa | Juan Luis Landa | frantsesez eta 6 hilabete beranduago euskaraz | Koro Navarro / Rosetta T.Z | 2022 04 apirila frantseses, Glenat 'Chroniques de Roncevaux - Tome 2 'Munjoie!' |
| 2022 03 MARTXOA | Egipton barrena: Piankhy, bidaia bat jakinduriara | Erein | Amparo Errandonea | Amparo Errandonea | Jatorrizkoa Gazteleraz | Danele Sarriugarte / Rosetta T.Z | 2022 martxoa aldiberean gazteleraz, 'Descubriendo Egipto: Piankhy, un viaje hacia la sabiduría' (Erein) |
| 2022 03 MARTXOA | Zer gertatzen da klimarekin? | Erein | Ole Mathismoen | Jenny Jordahl | Norvegiera | Danele Sarriugarte / Rosetta T.Z | 2019 'Hva er greia med klima?' Vigmostad & Bjørke, Norvegia |
| 2021 06 EKAINA | Orreagako kronikak 1 Errolanen elezaharra / Orreagako kronikak Saila | Erein | Juan Luis Landa | Juan Luis Landa | frantsesez eta ia aldiberean euskaraz | Koro Navarro / Rosetta T.Z | 2021 04 apirila frantseses, Glenat 'Chroniques de Roncevaux - Tome 1 La Légende de Roland' |
BERRALGITALPENAK[aldatu]
| DATA | IZENBURUA | ARGITARATZAILEA | GIDOIA | MARRAZKIAK | JATORRIZKO HIZKUNTZA | ITZULTZAILEA | JATORRIZKOAREN URTEA |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2015 10 URRIA | Justin Hiriart (Edizio Osoa)
(Berralgitalpena) |
Erein | Gregorio Muro "Harriet" | Francisco Fructuoso Esparza | Euskaraz Jatorrizkoa | Arkaitz Almortza Muro | 1983 Itsas gorritan (Erein)
1989 Izotzetako tranpa(Erein) 1989 Sekretua (Erein) - Brulota (Ipurbeltz aldizkarian alez alez) - Satanen itsasontzia (Ipurbeltz aldizkarian alez alez) Ttarttalo argitaletxeak gazteleraz argitarau zituen 1987 Frantsesez Le brûlot (Glenat) 1987 Le navire de Satan (Glenat) |
| 2001 | Indianoa | Erein / Galtzagorri (KlisKlasikoak Bilduma) | Gregorio Muro "Harriet" | Francisco Fructuoso Esparza | Euskaraz Jatorrizkoa | Mitxel Murua | 1986an Habeko Mik-ek argitaratua |
| 2000 09 IRAILA | Itsasminez | Erein | Enkarni Genua | Jesús Lucas | Euskaraz jatorrizkoa | 1990, Erein | |
| 2000 09 IRAILA | Erreka Mari : Euskal Herriko azken lamiña | Erein | Enkarni Genua | Jesús Lucas | Euskaraz jatorrizkoa | 1979, Erein |
