Fermin Muguruza
Fermin Muguruza Ugarte 1963 urtean Irunen jaiotako euskal musikagilea, abeslaria, zinemagilea eta ekoizlea da, komikigintzarekin ere lotura estuak dituena, 'Black is Beltza' proiektuarekin lotuta batez ere baina baita bere sortzaile ibilbide osoan ere.
Fermin Muguruza 80. hamarkadatik euskal musikagintzaren banda garrantzitsuenetan aritu da, lehenik Kortatun, 1990tik aurrera Negu Gorriak taldean eta 2001 urtetik aurrera bakarkako ibilbidean musikari ezberdinekin.
Azken etapa honetan, musika proiektu ezberdinetan murgildurik zegoela, zinemagintzan ere hasi zen eta 2006 urtean 'Bass-que culture' dokumentala egin zuen: ondoren etorri ziren 'Checkpoint Rock, Next music station', 'Zuloak' eta 'Nola?'
Wikipedian eta Muguruzaren webgunean musika eta zinemarekin lotutako informazio osatua dago.
Edukiak
KOMIKI SORTZAILE ETA KOMIKI BATEKO PROTAGONISTA
BLACK IS BELTZA
2008 urtean argitaratu zuen Muguruzak 'Asthmatic Lion Sound System' diska: urte batzuk lehenago 'Bass-que culture' dokumentala sortu zuen eta 2009 urtean 'Checkpoint Rock' egin zuen Javier Corcuerarekin batera, Palestinako musika ezagutarazteko Muguruzak sustatutako proiektua.
2009 horretan, istorioak kontatzeko grina eta zinema zaletasunak bultzatuta, Muguruzak buruan aspalditik zuen ideia bati bidea emateko lehen pausuak eman zituen: Euskaldunon Egunkariak argitaratutako berri baten arabera, 1965 urtean Iruñeko erraldoiek ezin izan zuten New Yorkeko desfile batean parte hartzerik izan garaiko lege eta giro arrazista zirela medio, eta istorio hori abiapuntutzat hartuta Muguruzak helduentzako animazio film luze bat egiteko asmoa zuen.
Horretarako Harkaitz Cano idazleari gonbitea luzatu zion gidoi bat elkarrekin sortzeko, non 60ko hamarkada erdialdean nazioartean indarrean zegoen giro politiko eta kulturala islatuko litzatekeen euskaldun baten ibilerak kontatuaz.
Sorkuntza prozesuaren baitan, une horretan filma egitea konplexuegia eta garestiegia zela ikusi zuten, eta Cano, komikizalea izanik, Muguruzari proposatu zion komiki bat egitea.
Muguruzak Jorge Alderete argentinako ilustratzailearekin harremanetan jarri zen komikia egiteko, eta 2014 urtean argitaratu zen 'Black is Beltza' komikia, 'transmedia' kontzeptuaren baitako egitasmo zabal baten baitan: komikia, erakusketa eta kanta, etorkizunean filma egiteko aukerari atea itxi gabe.
Azkuna Zentroan 'Black is Beltza' erakusketa zabaldu zen, hitzaldi eta kontzertu egitaraua bat antolatu zen, eta erakusketa gero Bartzelonan eta Nafarroako Komikiaren Azokan egon zen ikusgai.
Azkenean 'Black is Beltza' pelikula 2018ko Irailaren 11n Torontoko Zinemaldian estreinatu zen eta Donostiako Zinemaldiko Zinemira sailean Klausurako filma izan zen. San Telmo museoan jarri zuten erakusketa eta "The art of black is beltza" liburua argitaratu zen, transmedia artefaktu eta animazio-filmaren kontakizun grafikoa.
Bideo honetan Muguruzak komikia eta pelikulari buruzko "zuzendariaren begirada" eskaintzen du.
ZUBIGILEAK
Bien bitartean, 2018an aldiz komiki bateko protagonista bihurtu zen. Alfonso Zapico komikigile asturiarrak 'Zubigileak' eleberri grafikoan islatu zuen Fermin Muguruza eta Alejandro Madina PSEko kidearen arteko harremana.
BLACK IS BELTZA II: AINHOA
4 urteko lan prozesuaren ondoren, 2022ko irailean estreinatu zen 'Black is Beltza II: Ainhoa' filma: gidoia Fermin Muguruza, Harkaitz Cano eta Isa Camporen arteko lankidetzaren emaitza dira, eta urriaren 6an iritsi da zaleen eskuetara Susanna Martínen marrazkiekin sortutako komiki albuma. Proiektuak 2021 urteko Eusko Jaurlaritzaren komikigintza sustatzeko laguntzetako bat jaso zuen.
Komikia euskaraz Talka Records & Films plataformak eta Elkar argitaletxeak argitaratu dute, katalanezko edizioa Pol·len argitaletxeak atera du, galegozkoa Demok, eta gaztelaniazkoa Reservoir Books-ek, Espainian, Latinoamerikan eta AEBetan dituen egoitzen bidez.
MUGURUZATARRAK: FERMIN, IÑIGO ETA KOMIKIGINTZA
Baina esan bezala, luzea eta anitza da Fermin Muguruzak komikiaren munduarekin duen erlazioa, bere anaia Iñigorekin partekatutako zaletasunetik abiatuta.
Iñigo Muguruza (Irun, 1964-2019) eta Fermin Muguruza anaiek idatzitako Kortaturen kanten letretan komikizaletasunaren eragina nabaria da. Kortaturen lehen diskatik komikietako pertsonaiak eta hitzak erabili zituzten kanten letrak egiteko, eta batez ere 'El vivora' eta 'Makoki' aldizkaritik hartu zituzten lehen erreferentzia hauek:
- 1977 urtean Felipe Borrallok "Revuelta en el frenopático" testua idatzi zuen 'La claraboya" fanzinean, eta ondoren Gallardo/Mediavilla bikoteak istorioa komikiratu eta Disco Expres aldizkarian argitaratu zuten. Bestalde 1983tik Montesol marrazkilariak Don Vito pertsonaia asmatu zuen 'Makoki' aldizkarirako, eta Kortatuk 1985 urteko diskan plazaratu zuen 'Don Vito y la revuelta en el frenopático' kanta sortu zuen erreferentzia horiekin. Pamiela argitaletxe nafarrak 1985ean argitaratu zuen ere Montesolen 'Don Vito' albuma.
2022 urtean zendu zen Miguel Gallardo, eta Fermin Muguruzak aitortza egin zion sare sozialetan : "Agur estimat Miguel, gran inspiració amb Makoki, enorme inspiració amb Maria, el teu suport a @Black_Is_Beltza va ser molt important, i el teu afecte a la teva companya Karin, treballadora també a la segona part AINHOA, imprescindible. Fins sempre."
- 'Mr. Snoid entre sus amigos los humanos' EEBBetako Robert Crumb marrazkilariaren pertsonaia baten istorioan oinarritua dago eta 'La cultura' kanta egiteko hitzez hitz egile beraren Fritz Katuaren komiki bat erabili zuten, Makokin argitaratutako gaztelerazko itzulpenak erabilita.
Ferminen anaiak, Iñigo Muguruzak, egin zituen taldearen maketaren azala eta lehen diskako liburuxkaren marrazkiak ere. Urte batzuk beranduago Iñigok Napartheid fanzinerako komikiak egin zituen, Entzun aldizkarian aipatu zituen 'Guibol Komandoaren Abenturak' tarteko; Joxe Ripiau taldearekin ari zenean Pedro Mayo pertsonaiaren zintak agertu ziren fanzinean, Keawe sinadurapean. Esklerosi anizkoitza gaixotasuna diagnostikatu ziotenean Iñigori, Keawe izenordea berreskuratu zuen elkartearen webguneko Blog batean idazteko eta alabaren marrazkiekin osatu zituen testuak.
Joxe Ripiauren disketako liburuxketan Iñigoren marrazkiak tartekatzen dira, eta Sagarroi bere hurrengo musika taldearen logoa Asiskok egin zuen.
Iñigoren marrazkigintzari dagokionez, haur liburugintzan ilustrazioa lanak egin zituen: bere gidoi eta irudiz 'Unax eta Hodeitxu eta Jabier Muguruza anai nagusiaren 'Gabon Guanito' ipuirako irudiak.
Muguruza anaiek #Rockomikiak binomioan oinarritutako sorkuntzan jarraitu zuten: Kortaturen bigarren diskan, "Porco Dio, Stéfano ha muerto! La parca se llevado a Tamburini!" ohiukatzen zuten 'Nivel 30' kantan, RanXerox komiki pertsonaiaren sortzaile hil berria gogoan.
Kolpez kolpe hirugarren diskan Afterboltxebike kantan Oñatin argitaratutako komiki baten adaptazioa egin zuten.
Aipatu beharra dago Muguruzatarren kasua ez dela bakarra euskal rockaren eta komikigintzaren arteko harreman emankorrean : Igor Leturiaren blogeko artikulu batek adibide ugari zerrendatu zituen, eta Donostiako Komikiguneak #Rockomikiak izenburupean bat eta zenbait hitzaldi antolatu zituen, ondoren Gasteizen Oihaneder Euskararen etxeak antolatutako jardunaldi eta erakusketarekin tokiko bertsio propio eta zabalagoa bilakatu zena.
Negu Gorriak sortu zutenean, bandaren lehen diskoan Napartheid kanta zegoen, Napartheid fantzineak Nafarroan euskararen egoera salatzeko erabiltzen zituen ikuskerak eta esaldiak erabiliaz: Sakana, Bidasoa Eta Aezkoako Erreserbakoak, Soweto? Euskal Herria baino hobeto...
1993 urtean Napartheid fanzineak 10. zenbakia kaleratu zuen eta single bat argitaratu zuten Esan Ozenki disketxearekin batera: alde batetik Negu Gorriak taldeak 1991 urtean Bilboko La Casilan eskainitako kantaren zuzeneko bertsioa zegoen, eta bestetik Kojón Prieto y los Huajolotes taldearen Napartheid napar-ex kanta: “Silveira eta Xabier eta Huajoloteak” izenpean sinatu zuten, Xabier Erkizia musikaria eta Xabier Silbeira bertsolariaren laguntzaz egin bait zuten kanta.
Garai horietan oso ohikoak izan ziren ere Azagra marrazkilaren komikietan Kortatu zein Negu Gorriak edo hauen kantak protagonista zituzten istorioak, Tijuana in Blue taldearekin gertatu ohi zen bezala. Hainbat komikilarirentzat ere Muguruzatarren kantak inspirazio iturri izan dira, adibidez Ekainentzat
Negu Gorriak Bigarren diskatik 'Lehenbiziko bala' kanta single bilakatu zuten eta Carles Viñasen komikiekin osatu zuten azala.
'Borreroak baditu milaka aurpegi' disko beltzean Asisko Urmenetak egindako marrazkien bidez agertzen dira kanten hitzak. Asiskoren marrazkiak bandaren ikonografiari indarra eman zioten, single batean, karteletan eta webguneetan ere nabarmentzen denez.
'Borreroak baditu milaka aurpegi' diskoan Asiskorenak ez diren marrazki bakarrak Valiente Borottorenak ziren, 'Itxoiten' kanta bere komiki batean oinarritzen baitzen. Salam/Agur argitalpenean taldekideei egindako galdetegi batean Negu Gorriaken 3 kanta aukeratzeko eskatzen zitzaien, eta Iñigo Muguruzak 'Itxoiten', 'Nere baitan daude biak' eta 'Gora Herria' aipatu zituen.
1996ko abenduan Egin egunkarian Fermin Muguruzak "Salam, agur" testua argitaratu zuen,iritzi zutabea Negu Gorriak taldearen amaieraren iragarpena egiteko baliatuaz; taldearen lorpenen artean "eremu artistiko guztiak erreaktibatzeko egin diren ahaleginekin batera topaguneak hedatu dira taldearen inguruan, non antzerkia, irudia, komikia, bideoa, zinea, olerkia, etabarrekoak kausitu baitira."
2014 urtean 'Black is Beltza'komikia argitaratu zuen Fermin Muguruzak, non protagonistak baduen Corto Maltes Hugo Pratt-en pertsonaiarekin nolabaiteko lotura. 2019an animazio pelikula estreinatu zen.
Iñigo Muguruza 2019ko irailaren 5ean zendu zen, eta Mikel Iturriak Iñigo Muguruza: In Memoriam artikuluan Iñigoren komikizaletasunaren islatzen zuten hitz hauek nabarmendu zituen nire-ikuspuntua-gaur-egun/ blogetik
"Atzo lagun batek Snoopy-ren tira bat bidali zidan whatsapp-etik: hondartzako petril eserita - Badakizu Snoopy? Egun batean hilko gara. -Bai Charlie, baina gainontzekoetan ez".
2022ko irailean 'Black is Beltza II: Ainhoa' filmaren soinu banda aurkezteko ekitaldian Berriak Muguruzaren hitz hauek jaso zituen: «Hil zenetik egin dudan guztia harekin erlazionatuta egon da, Iñigorekin egin nuen musikarekin, harremanekin, bidaiekin... Egiten dudan gauza bakoitzean, ondoan daukat. Etengabe etortzen zait burura galdera: 'Zer esango zidan berak momentu honetan?'».
2022 BLACK IS BELTZA II; AINHOA KOMIKIA
Fermin Muguruzak 'Black is Beltza' sailaren bigarren atala sortzeko asmotan zebilela hasiera batean Natacha Bustos marrazkigilean pentsatu zuen (2012 urtean 'Tchernobyl. La Zona' komikiak saria jaso zuen Angoulemen, eta Marvel etxerako lanean aritzen da), baina autore honek ezin izan zuen lana onartu, etaFermin Muguruza Astiberriko Fernando Taranconen bidez jarri zen harremanetan Susanna Martinekin, eta 'Black is beltza II: Ainhoa’ filmarekin batera sortu nahi zuen komikian parte hartzeko eskaintza egin zion. Kontutan izanik Martinek Ertamerika, Palestina, eta mugimendu feministaren aldeko lanak egin zituela, 'Black is Beltza'-ren dinamikan buru belarri sartu zen.
| 2022ko irailean eskutik helduta iritsi ziren 'Black is beltza II: Ainhoa’ filma eta komikia: animazio filma irailaren 23ean estreinatu zen Donostiako Zinemaldian eta Susanna Martínen marrazkiekin sortutako liburukia urriaren 6an iritsi zen zaleen eskuetara. komikiak 2021 urteko Eusko Jaurlaritzaren komikigintza sustatzeko laguntzetako bat jaso zuen.
Proiektu honen gidoia elkarlanean sortu zuten Fermin Muguruzak, Harkaitz Canok eta Isa Campok. Erreportai zabala argitaratu zuen 2022ko otsailean 7K aldizkariak pelikula eta komikian sakonduz. Komikia euskaraz Talka Records & Films plataformak eta Elkar argitaletxeak argitaratu zuten, eta aldiberean Talkarekin elkarlanean, katalanezko edizioa aterako zuen Pol·len argitaletxeak, galegozkoa Demok, eta gaztelaniazkoa Reservoir Books-ek, Espainian, Latinoamerikan eta AEBetan dituen egoitzen bidez. |
EUSKARAZ ARGITARATUTAKO KOMIKIAK
| DATA | IZENBURUA | ARGITARATZAILEA | GIDOIA | MARRAZKIAK | JATORRIZKO HIZKUNTZA | ITZULTZAILEA | JATORRIZKOAREN URTEA |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 11 AZAROA | Black is Beltza | Talka / Bang Ediciones | Fermin Muguruza / Harkaitz Cano | Jorge Alderete | Euskaraz jatorrizkoa, edizio eleanitzak | 2014 11 AZAROA | |
| 2022 Urria | Black is Beltza II: Ainhoa | Talka-Elkar | Fermin Muguruza / Harkaitz Cano / Isa Campo | Susanna Martín | Edizio Eleanitza | 2022 Urria (katalanezko edizioa Pol·len, galegozkoa Demok, eta gaztelaniazkoa Reservoir Books) |
ZUBIGILEAK: MUGURUZA ETA EDUARDO MADINA PROTAGONISTA DITUEN ZAPICOREN KOMIKIA
| DATA | IZENBURUA | ARGITARATZAILEA | GIDOIA | MARRAZKIAK | JATORRIZKO HIZKUNTZA | ITZULTZAILEA | JATORRIZKOAREN URTEA |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2018ko MAIATZA | Zubigileak | Astiberri | Alfonso Zapico | Alfonso Zapico | Gazteleratik itzulia | Bego Montorio Uribarren | 2018 Los puentes de Moscú (Astiberri) |
