Tupust! Kolektiboa

Tupust! Kolektiboa 2016 urtean hasi zen gorpuzten, Donostian emakume ilustratzaile eta komikigileen arteko bilkurak egiten hasi zirenean: hasiera batean komiki argitarapen bat partekatzea izan zen helburua baina pausoka komikigintza eta feminismoa lotuko zituen kolektiboa osatuaz joan ziren. Harreman eta elkarlan honen lehen adierazpen publikoa 2019 urtean Txalapartak argitaratu zuen 'Tupust! #1 Ni' komiki antologia izan zen. Hogei sortzailek hartu zuten parte liburuko hamalau komikiak sortzen.

Kolektiboaren bidea ez zen hor eten, elkarlanean eta harremanetan jarraitu dute, eta sortzaile batzuk hasi ziren "Zu" gaiaren inguruan euren lanen laginak erakusten sare sozialetan: 2021eko abuztuan autoedizioaren aldeko apustuan sakonduz bigarren antologiaren aurresalmenta hasi zuten, eta ekarpena egiten zutenek urrian postontzian jasoko zuten komikia.  Ondoren hainbat liburudendetan egin zen eskuragarri. 3. antologia 2024ean argitaratuko da.

Antologiaren batean gutxienez lanen bat argitaratu duten sortzaileak kontuan hartuta, 35/40 pertsona inguruk eduki dute harremana Tupust! Kolektiboarekin.

2029: TUPUST! KOLEKTIBOAREN AURKEZPENA

2019 urtearen hasieran ['Manifestua'] zabaltzen hasi ziren, eta kolektiboaren nondik norakoak 2019ko martxoaren 25ean Komikigunean Antologia aurkezteko eskainitako prentsaurrekoan azaldu ziren publikoki: 20 sortzaileen izenean, Maitane Gartziandia, Loinaz Lekuona, Ainara Azpiazu eta Maite Gurrutxagak hartu zuten parte bertan.

Berriak ere eman zuen prentsaurrekoaren berri: Ainara Azpiazuren aburuz, «Hasieran elkartu ginenean ez zuen forma konkreturik, baina bileraz bilera joan gara galbahea pasatzen eta definitzen bai kolektiboa zer den eta bai nolako lana egin nahi genuen». 3 urteko prozesua izan zela zehaztu zuen. Loinaz Lekuonaren hitzetan «Kolektiboaren helburua ez da bakarrik ekoizpen artistiko bat egitea, baizik eta baita ere gure artean babes bat egotea, saretzea, gune goxo bat lortzea, eta ez bakarrik liburuak argitaratzeko. Azkenean, ilustrazioa, komikigintza, artisten mundua nahiko indibiduala izaten da askotan».

Maite Gurrutxagaren ustez oso aberasgarria izan da denentzat, guztiek ikasi dutelako asko. «Polita izan da; momentu batzuetan nekatu ere egin gara, baina elkartu eta bilera egin dugunetan berriz ere pilak kargatzea lortu dugu beti. Elkar ikusi, aurpegira hitz egin... Elkartu eta berriro ere dena gorantz abiatzen zen»

2019ko apirilaren 15an lehen antologia aurkezteko Katakrak-en egindako solasaldian kontatu zutenez, une horretan kolektiboan 20 pertsona baino gehiagok parte hartzen zuten eta 8 pertsonaz osatutako talde eragile bat osatu zen.

TUPUST! MANIFESTUA

Antologia argitaratu baino hilabete bat lehenago plazaratu zuten heuren manifestua, eta hauek zehaztu zituzten helburu nagusi gisara

(1) komikia eta feminismoa uztartzea
(2) egileen arteko komunitate bat osatzea
(3) sare hori baliatu ahal izatea lan/proiektu berriak abiaratzeko zein izan ditzakegun zalantzak partekatzeko
eta (4) gure intereseko hitzaldi, erakusketa, egitasmo eta abarrak antolatzea eta sustatzea, tartean, Tupust! komiki antologia feministaren argitalpena bera.

Sorkuntza zurrunekin apurtzeko beharra aldarrrikatu zuten, "kontatu nahi dugun hori kontatzeko. Gainera, euskaraz."

Manifestuaren testu osoa "Orokorrean, umorea eta satira, eta are zehazkiago binetagintza eta komikigintza maskulinitateek gobernaturiko esparruak izan dira. Bai, baita gure Euskal Herri txiki honetan ere. Egoerari erreparatzerakoan, harrigarriki beldurtu gintuen ikusteak zeinen tradizional eta heteronormatibo (izan) garen istorioen nahiz gorputzen sorkuntzan eta zeinen espazio gutxi (izan) duten ikuspegi binario horri kontra egin eta haratago joateko nahia (izan) duten sortzaileek. Bazterretik jardun behar izan duten baztertuak (izan) dira. Euskal Herrian oso iraultzaileak izan gara gai jakin batzuen inguruan, baina oso tradizionalak genero-sexu rolen eraikuntzan, estereotipoen betikotzean."

"Hori guztia gutxi ez balitz, Euskal Herria ere ez da libratzen akademiak eta industriak hauspotuta mundu mailan bolo-bolo dabilen falazia kontzientzia-anestesiagarritik: emakumeek ez dute komikigintzan, binetagintzan, umoregintzan eta satiragintzan lan egin nahi (eta falazia hori hedatu dute beste hainbat subjektuetara ere."

"Gizon zuri heterosexual mendebaldarraren eredutik kanpoko subjektuek, hots, besteek—transek, queer jendeak, beltzek, pobreek…— ez omen dute komikia egiteko interesik). Argumentazio hori ahula bezain interesatua da, esparru publikoa maskulinizatzeaz gain, errealitatearekin etengabe talka egiten duena.

«Komikigintzaren Historia Ofizialak» itzalean utzitako egileei argi egiten jarri dituzte fokuak Josune Muñoz (EH), Elisa McCausland (Espainia), Betsy Gomez (AEB) edota Samantha Meier (AEB) bezalako ikertzaileek eta, bide batez, bazterretatik lanean dihardutenen lanak ezagutarazteaz gain, merezi duten errekonozimendua aitortzen diete akademiatik. Era berean, Autoras de Cómic (Espainia), Spring (Alemania) eta Femicomix (Finlandia) bezalako kolektibo interesgarriak ere sortu dira azkenaldian. Baita argitalpen interesgarri mordo bat ere, hala nola, Enjambre (Espainia) eta Resist! (AEB).

Katakrak-en egindako aurkezpenean kolektiboaren ibilbidean zehar hausnarketarako gai izan zituzten datu batzuk aipatu zituzten: Komikigintzan emakumeen presentzia beste kultur arlo batzuetan bezala %20 ingurukoa dela nabarmendu zuten, baina deigarria egin zitzaien fanzinegintzan emakume kopurua handiagoa zela. Bestalde, haur literaturako ilustraziogintzan %90 emakumeak omen dira, baina komikigintzan gizonezkoen kopurua askoz handiagoa da.

2019: LEHEN ANTOLOGIA, 'NI'

Manifestuak hala zioen: «Ingurumari horretan interesgarria iruditu zitzaigun martxan jartzea Euskal Herri mailako komiki-antologia-edo-dena-delako-zerbait-feminista-queer-eta-gehitu-nahi-duzuen-guztia. Sorkuntza zurrunekin apurtzeko. Eta kontatu nahi dugun hori kontatzeko. Gainera, euskaraz. Egile profesionalak egile amateurrekin nahastuz, oso-oso garrantzitsua baita hasiberriak direnei inpultsua ematea eta, areago, lehen aukera bat eskaintzea.» Garak horrela jaso zituen Maite Gurrutxagak prentsaurrekoan adierazitakoak: «Asmoa izan da Euskal Herrian kalitatezko lan bat egiteko gai den emakume ugari dagoela erakustea, badaudela proposamen berriak eta, zergatik ez, gu izan gaitezkeela liburu oso bat sortzen dugunak, kanpotik proposamenak iritsi gabe»

Apirilaren 15an aukeztu zen Iruñeako Katakraken egindako aurkezpenean Loinaz Lekuona, Maitane Gartziandia, Irati F.G, Irati Jimenez eta Garazi Arrularen hitzak entzun ziren.

Adierazi zutenez, hasiera batean autoedizioaren aldeko apustua egin zuten, eta ideia bateratzaile gisara "Ni" kontzeptuaren inguruan komikiak sortzea erabaki zuten; autoedizio kostuak murrizteko, bi kolore erabiltzeko baldintza ezarri zuten, teila eta berdea (elkarren artean beltza sortzeko aukerarekin).

Autoedizioaren bidetik hasi arren, Txalaparta Argitaletxearen bidez argitaratzeko aukera sortu zen, baina hasieratik ezarritako baldintzekin jarraitzea erabaki zuten. Mikel Soto izan zen proiektuaren editore lehen fase batean eta Garazi Arrula azken fasean. 

Esan bezala, 3 urteko elkarlan prozesuaren ondotik 2019ko martxoaren 25ean Komikigunean aurkeztu zen Antologia.

Amets Gurbiola Negugogorrek koordinatutako lehen ale honetan 14 komiki bildu ziren, 20 sortzaileen eskutik:

BANAKA (Gidoia eta Irudiak)

• Irati Eguren Arruti: 3.2.1.0. Prest.
• Paula Estévez: Jare.
• Arrate Rodriguez: Mística flor.
• Maite Caballero: Narzisa
• Loinaz Lekuona: Sus Scrofa.
• Maitane Gartziandia: Nhi.
• Ainara Azpiazu Axpi: Usaimena.

BIKOTEKA (Gidoia elkarlanean / Irudiak)

• Danele Sarriugarte & Joseba Larratxe Josevisky: Natsegit.
• Irati Jimenez & Maite Gurrutxaga: Laztana
• Regina Salcedo & Irati F.G.: Momoka
• Nerea Unanua &Amaia Lekunberri: Lolairoina.
• Miren Amuriza&Eider Eibar: Orbana.
• Hedoi Etxarte & Leire Urbeltz : Jeju uharteko laranjak.

TALDEAN(Gidoia eta Irudiak)

• Txakur Gorria: Lehertzea

Taldearen webgunean kolektiboaren Instagram kontuan antologiaren hainbat lagin daude ikusgai

2021: BIGARREN ANTOLOGIA 'ZU'

Iruñeako Katakraken  egindako aurkezpenean antologia gehiago egiteko asmoa zutela adierazi zuten autoreek. Hurrengoa 'Zu' eta etorkizunean'Gu' kontzeptuen inguruan izan zitekeela aipatu zuten.

2020 urtean zehar kolektiboko Instagram kontuanhasiak ziren antologia berrirako sortzen ari ziren lanen laginak erakusten.

2021eko abuztuan autoedizioaren aldeko apustuan sakonduz bigarren antologiaren aurresalmenta hasi zuten

2021 urteko urriak Getxoko Komiki Azokan eta Euskal Herriko liburudendetan jarri zen antologia salgai.

Bigarren ale honetan lehen antologiako sortzaile batzuk errepikatu zuten eta autore berri hauek gehitu ziren proiektura: Ane Zaldibar, Maddi Zumalabe eta Jon Aranguren, Dom Campistron, Irkus Zeberio,Josune Urrutia, Aintzane Usandizaga, Mikel Larraioz, Raisa Alava, Susanna Martin eta Yolanda Mosquera.

BANAKA (Gidoia eta Irudiak)

• Maite Caballero: Din-don
• Dom Campistron: Zupa neza zu
• Loinaz Lekuona: Orburu
• Ainara Azpiazu Axpi: Zu
• Yolanda Mosquera: Arima (itzulpena Marta C.Dehesa)
• Paula Estévez: Familia berri bat
• Irati Eguren Arruti: Lurraldea
• Mikel Larraioz: Zuzu-ren muxu hotza
• Ane Zaldibar: Izenbururik gabe
• Irkus M Zeberio: Damaskoko euritea
• Susanna Martín: Zu (itzulpena Leire Otxotorena)
• Josune Urrutia: Inortxiki ametsen munduan
• Raisa Alaba: Zu zara motorista

BIKOTEKA (Gidoia elkarlanean / Irudiak)

• Aintzane Usandizaga & Maitane Gartziandia: Zure azalean
• Irati Jimenez & Maite Gurrutxaga: Zeurea zara
• Regina Salcedo & Irati F.G.: Momoka 2. atala
• Maddi Zumalabe & Jon Aranguren (Asteazkenak): Atzo gaur bihar zan

2024: HIRUGARREN ANTOLOGIA 'GU'

2023ko udazkenean Bilboko 'La Sinsorga' kulturgune feministak antolatutako irakurketa txoko feministaren baitan Irati Eguren, Ainara Azpiazu "Axpi"-k jakinarazi zuten 2024ko udaberrian argitaratuko dela Tupust kolektiboaren 3 antologia.Pikara Magazinek jaso zituen bi sortzaileen hitzak

Egile batzuk haisak dira sare sozialetan beraien lan prozesua erakusten.

• Tupust! kolektiboaren Instagram

• Sandra Garayoa

TUPUST! KOLEKTIBOKO KIDEEN ZERRENDA OSATU GABEA

Lehen eta bigarren antologietako lanen egiletzak kontuan hartuta, kolektiboko kideen lehen zerrenda osatu gabea osatu dugu, baina agian posible da kolektiboan parte hartu eta oraindik antologian argitaratu ez duen kideren bat egotea.

Lehen antologian 20 sortzailek hartu zuten parte

Bigarren antologian 21 sortzailek hartu zuten parte

Bi antologietan jarraian parte hartu duen sortzaile kopurua:10

Bigarren antologiako sortzaile berrien kopurua: 11

Bi aleetako batean lanen bat argitaratu duen sortzaile kopurua: 31

SOILIK LEHEN ANTOLOGIAN PARTE HARTU ZUTENAK (Gidoia eta Irudiak)

• Arrate Rodriguez
• Danele Sarriugarte & Joseba Larratxe Josevisky
• Nerea Unanua &Amaia Lekunberri
• Miren Amuriza&Eider Eibar
• Hedoi Etxarte & Leire Urbeltz
• Txakur Gorria Kolektiboa

2 ANTOLOGIETAN PARTE HARTU DUTENAK

• Ainara Azpiazu Axpi
• Regina Salcedo & Irati F.G.
• Irati Eguren Arruti
• Loinaz Lekuona
• Maitane Gartziandia(bigarren antologian Aintzane Usandizagaren gidoiarekin)
• Maite Caballero
• Irati Jimenez & Maite Gurrutxaga
• Paula Estévez

SOILIK 2. ANTOLOGIAN PARTE HARTU DUTENAK

• Ane Zaldibar
• Asteazkenak Komandoa-ko Maddi Zumalabe eta Jon Aranguren
• Dom Campistron
• Irkus Zeberio
• Josune Urrutia
• Aintzane Usandizaga (Maitane Gartziandiaren irudiekin)
• Mikel Larraioz
• Raisa Alava
• Susanna Martin
• Yolanda Mosquera

DATA	IZENBURUA	ARGITARATZAILEA	GIDOIA	MARRAZKIAK	JATORRIZKO HIZKUNTZA	ITZULTZAILEA	JATORRIZKOAREN URTEA
2019 03 MARTXOA	Tupust! 1.	Txalaparta	Tupust! Kolektiboa	Tupust! Kolektiboa	Euskaraz Jatorrizkoa		2019ko Martxoa
2021 10 URRIA	Tupust! 2.	Tupust! Kolektiboa/Egilea editore	Tupust! Kolektiboa	Tupust! Kolektiboa	Euskaraz Jatorrizkoa		2021eko Urria