Javier Mina
Javier Mina 1950ean Iruñean jaiotako idazlea, gidoilaria eta margolaria da, eta azken urteotan historiaren eremuan ikerlari eta ekimenen sustatzaile ere izan da, Gipuzkoako Ateneoak antolatutako jardueretan adibidez. Komikigintzan 70. eta 80. hamarkadetan proiektu anitzetan aritu zen, eta 2022 urtean 'Non gogoa...' izenburuko antologian berrargitaratu dira euskaraz Minak Pedro Osés-ekin batera 80ko hamarkadan 'Habeko Mik' aldizkariko orrialdeetan mendiari buruz argitaratu zituen komikiak.
Minak Biologia Zientzietako ikasketak egin zituen Nafarroako Unibertsitatean eta Literatura konparatuan lizentziaduna da Sorbonan. 70/80 hamarkadetan Iruñeako margolaritza eta kultur giroan intentsoki parte hartu zuen, Resano, Murillo, Garrido, Osés... eta beste autoreekin, eta komikigintzara ere zabaldu ziren eragile hauen egitasmoak.
Minak 1979 urtean 'Gomikia euskaraz' ekimeneko 'Alde!' bildumarako ‘Gartza’ komikia sortu zuen Pedro Osés-ekin, eta urte luzeetan jarraitu zuen bi autoreen arteko elkarlana komikigintzan, nahiz eta Mina Donostiara lekualdatu zen bizitzera.
1983tik aurrera Minak 'Hamelin' fanzinean argitaratu zituen bere mikroipuin, testu eta komikiak. Urte horretakoa da ere Laertes etxearekin argitaratutako 'Invasión aplazada' komikia, Pedro Osés irudigilearekin elkarlanean. Minak 1983 urtean Argia aldizkariari eskainitako elkarrizketan azaldu zuen albuma argitaratu bitarteko ibilbide malkartsua:
ARGIA.- Irakurri dudana oker ez badago, atera berria duzuen komiki albumak bost urte pasa ditu argitara ezinean. Nola liteke hori?
JAVIER MINA.- Nahiko historia beltza da. Hasera batetan euskaraz atera behar zuten Donostian, itzulpena egina zegoen eta azken pausua besterik ez zen falta. Halere, azkeneko momentuan atzera jo eta pikutara joan zen projektu hura. Gero, Gasteizen egon zen, album batzu atera behar zituztela eta, baina aurrekoan bezala azken momentuan atzera jo zuten. Eta modu horretan, gaur arte, azken honetan argitaratu diguten arte.
A.- Nola lortu duzue azkenean argitaratzea?
J. M.- Ustegabean eta kasualitatez atera zitzaigun aukera hau, Bartzelonan atera dugu. Gallardo eta Mediavilla-ri ("Makoki" egiten dutenak) gustatu zitzaien behin batetan Pedro marrazkilariaren etxera joan zirenean, eta agian atera zitekeela esan ziguten.
A.- Badirudi zain egon zaretela editoreak etorri arte...
J.M.- Ez, ez, inola ere ez. Lehen momentuko euforiarekin, hortik zehar abiatu ginen komikia besapean eta Europako komiki argitaletxe pilo bat bisitatuz ea nonbait edo ateratzerik bazegoen. Alde batetatik, aldizkari batetan ateratzeko luzeegia zen haien ustez, eta album bat egitea nahiko utopikoa zen bestalde.
Elkarrizketan komikiak argitaratzeko zailtasunen berri ematen du, baina apurka apurka lortu zuen komikigintzako argitarapen ugarietan parte hartzea, eta Habeko mik-en agertu zen beste elkarrizketa batean adierazi zuen "momentu honetan dirurik gehiena komikietatik ateratzen dut".
Minak aipatutako komiki lan horien artean daude Habeko Mik-en 20 istorio baino gehiago (1983-1986 urteen artean, batzuk Osés-ek irudiztatuta, beste batzuk Resanok... baina Minak ordainketa arazoak izna zituen Habeko Mik-ekin eta aldizkarian kolaboratzeari utzi zion), eta komikiak argitaratu zituzten ere Ipurbeltz (Resanoren irudiekin Manuel Iradier esploratzailearen bizitzari buruzko komikiak), Punto y Hora, El Víbora, Makoki... Eta beste argitalpenetan, gidoilari bezala gehienetan.
1984 urtean, dokumentazio lan sakona bildu eta Parisera zenbait bidai egin ondoren, Pedro Osés-ekin batera batera 'Los apaches de París' komikia sortu zuen: frantziar argitaletxeekin harremanetan egon ziren bertan publikatzeko baina ez zieten proiektua onartu. Azkenean 1984ko otsailean Punto y Hora aldizkarian agertu zen atalka (ikus Euskal Memoria Digitala proiektua), Pamielak argitaratu zituen albumak gazteleraz eta euskaraz 'La Voz' egunkarian agertu zen atalka ere.
Norma argitaletxearen baitako 'El Víbora' aldizkariaren bidez Nacho Balaguer valentziarrarekin 'Deuda aplazada' albuma argitaratu zuen.
1988an Euskaraz Habeko mik aldizkariaren bidez 'Negu luzeegia' albuma argitaratu zuen, Osés eta Rsanorekin lankidetzan.
Javier Minaren webgunean ageri dira bere komikigile ibilbideko lagin batzuk eta Tebeosfera webgunean autorearen argitalpen gehienen erreferentziak daude.
Komikigintzan Mina eta Osés ez ziren komiki sortzaile izan soilik, baizik eta komikigintza arloko eragile izan ziren: esan bezala, Resano, Murillo, Garrido... eta beste autore batzuekin fanzinegintzan ('Viva san Fermín' eta 'Hamelin'-en) hasi ziren, eta ondoren euskal komikigintzaren hainbat aldizkarietan agertu ziren beraien lanak (garaikide izan zituzten ziren gipuzkoako Harriet, Berzosa... eta beste batzuekin batera), Bartzelonako 'El Vivora' komiki aldizkarian argitaratu eta giro editorialeko jardueretan aritu ziren, Bartzelona eta Angoulemeko azoketara joaten ziren, europako beste herrialdetan komikiak argitaratzeko ahaleginetan ibili ziren... Mina eta Osés sarituak izan ziren Italiako Luccan (1986) eta Angoulemen (1989); sarien arira, Minak Hugo Pratt-i elkarrizketa bat egiteko aukera izan zuen.
Mina, Osés, Harriet... aitzindari izan ziren HABEKO MIK, Ipurbeltz eta beste euskal agerkarietatik europear komikigintzara salto egiteko ahaleginetan, eta ezin da ahantzi ere komikigileen lan baldintza profesionalak aldarrikatu zituztela beti, han eta hemen zailtasunak izna zituzten arren (Ikus "Habeko mik (1982-1991): euskal komiki ahalegina", Lopez de Guereñu, Deusto)
Eta era berean Minaren lana ezin da komigintzara mugatu: garai horretan idazle gisara Minak, besteak beste, sari ugari jaso zituen eleberrigintzan 'Mas la ciudad sin ti' (Vianako Printzea Saria, 1985) eta 'La defección de Búnkol' (Pío Baroja Saria, 1989). 'Las camas de Emma' saiakerak ere argitaratu zuen (Irun Hiria Saria, 1990) eta bere idazle ibilbidea ez zen ordudanik eten. Margolaritza ere ez zuen utzi, eta historia arloko sustapen lanean aritu zen eta aritu da, Donostian bizi denetik Gipuzkoar Ateneoaren bidez.
Minaren sortzaile ibilbidea ezagutzeko iturriak
* Euskadiko Idazleen Elkarteko webgunea
XX mende amaierako bere komiki lan eta proiektuak gaitzat hartuta Tiza elkarteak antolatutako Nafarroako Komikiaren Azokan hainbat erakusketetan parte hartu du, eta 2021an adibidez '150 años de la Comuna de Paris ' argitalpena plazaratu zen.
2022 urtean Denonartean argitaletxeak 'Non gogoa...' antologian berreskuratu ditu Javier Minak eta Pedro Osések 80ko hamarkadan 'Habeko Mik' aldizkariko orrialdeetan mendiari buruz argitaratu zituzten komikiak. Nafarroako komikiaren Azokan aipamen berezia egin zaio lan horri.
EUSKARAZ XXI MENDEAN ARGITARATUTAKO KOMIKIAK
| DATA | IZENBURUA | ARGITARATZAILEA | GIDOIA | MARRAZKIAK | JATORRIZKO HIZKUNTZA | ITZULTZAILEA | JATORRIZKOAREN URTEA |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2022 09 IRAILA | Non gogoa... | Denon Artean Cenlit | Javier Mina | Pedro Osés | Euskaraz 80. hamarkadan HABEKO MIK aldizkarietan | Josu Jimenez Maia, 2022 urteko bertsioan | 80. hamarkadan HABEKO MIK aldizkarietan argitaratutako komikien bilduma 2022ko iralean argitaratua. |
